Zwilazkowiec Alliancer, March 29, 1972

              '71
""- - '-- -uij &- - tifur ł" i I ' ' ' m - _ " - 'WMT&1 'i B%ŁH'rVim "J — r " i Łł -- tl t- - r v JV"i
Ł
BI
!
Irł 1
r
Życzenia z Delhi
j£U2_
WESOŁEGO ALLELUJA
całej Kanadyjskiej
Związek Polaków w Kanadzie
Grupa 17 Koło Polek
i Grono Młodzieży-Del- hi Ont
WESOŁEGO ALLELUJA
MRLINGTON
WIRING PLUMBING
Wiring Fixłures Plumbing Heałing
Duro Pumps
RR 1 Ont
Phone Langton 875-257- 1
ffMff&0:&ffffffe:ff&£s:ff:&&:
RADOSNYCH WIELKANOCNYCH
Sunoco
BESELAERE
Cartage and Fuel Ltd
SUNOCO Furnace Oil
SUNOCO No 1 Słove Oil
SUNOCO Gasoline — Oil
Tobacco Hauling
Jo mes Sr — Delhi Ont
Tel 582-226- 0
WESOŁEGO ALLELUJA
ŻYCZY
J W Dertinger Sons
LTD
SOVEREIGN IRRIGATION
Farm Equ'ipment Ames Couplings
Hale Pumps CIL Ferłilizers
Tel (519) 582-070- 0 — Delhi Ont
30E38Sa3830E!aaieEKSE3S6!aaaaaaa3KHaa53ai30SaH35!JKa
WESOŁYCH ŚWIĄT WIELKANOCNYCH
swej Klienteli i
i M J
J MAROSEYICH J
Box 203
Delhi Ont
& j~'
żtczj Polonii
ŻYCZY
a
Delhi
ŚWIAT
ŻYCZY
Motor
467
&
życzy całej Polonii
Tel 426-342- 9
Simcoe Ont
REPRESENTATIVES
DOROTHY MAROSEVICH 426-342- 9
ALLEN COVINGTON
RR 2 VANESSA 446-117- 8
RADOSNYCH ŚWIAT WIELKANOCNYCH
ŻYCZY
Albert De Backer
PLUMBING and HEATING
Wszystkie roboty wykonują fachowcy
w tym kierunku
Shop & Office Bldg
14 Pine St
Rcs 188 Imperial St — Delhi Ont
Tel 582-238- 2
WESOŁEGO ALLELUJA
ŻYCZY i'- - li'¥ vMrf-t-
m
Jittrpfjp Jfuneral ome
159 Talbot Road — Delhi Ontario
Ł Tel 582-- 1 290
["' tiiyllt "i1"1' '{'t?1"'''"' i'! 'i'1'"4' '"$ "'' '"' ' '""'l1"1 ' (}- - "" ' t? "'! !"" t
--41"
Ti r n I
STR 22 T "ZWIĄZKOWIEC" MARZEC (March) 29 - 1972 NR 2627 i wjfTmw gra nwwrff iiiiiw4'( fliulihiillfcSi JiliJliWlii&UilMIiIitMiitCTMii
Sygurd Wiśniowski -- polski podróżnik i życzenia z Delhi
'(Ciąg- - dalszy ze str 21)
suwerenne na mapach świata
Mimo to Wiśniowski niewątpli-wie
brał urzędowy udział w ko-ronacji
Takombau króla archi-pelagu
Fidżi w jej właśnie i-mie-niu
w lecie 1868 roku
W tym okresie Wiśniowski
mieszkał stale na północy
Queenslandu najgorętszej czę-ści
tego tropikalnego stanu Au-stralijskiej
Rzeczypospolitej
Powodziło mu się źle i mate-rialnie
i moralnie Do tego
miał jakieś przykrości z wła-dzami
federalnymi Australii
Po co jechał na wyspę Ovalau
gdzie była położona Levuka
ówczesna stolica Fidżi nie bar-di- o
tłumaczył W każdym razie
opuścił wyspy szmuglujac do
Australii na francuskim statku
rodzeństwo młodych Polinezyj-czyków
na prośbę jak twier-dzi
misjonarza-baptyst- y Dziew-czyna
przebrana zresztą za
chłopca bardzo mu się podoba-ła:
"Była zbyt przystojna aby
wynurzenia jej wdzięczności
nic miały sprawić we mnie nie-bezpiecznych
wrażeń"
Po czym dodaje z godnością
iż po przyjeździe do Queens-lan- d
"umknąłem jej cichaczem
na parostatek i nigdy już jej
nie ujrzałem"
Tak czy inaczej na parę mie-sięcy
przed tym Wiśniowski
vviadoval na Ovalu
O przeszłości Fidżi w ogóle
Południowych podobnie kolonizatorów
Herbert znacznie archipelagu zwanego
od niego slawmejszy ale nie
zawsze lepszy pisarz amerykań-ski
współczesny mu pan Sy-gurd
miał jak najbardziej mgli-ste
pojęcie Pisze np iż Fidżi
są zamieszkałe Polinezyj-czyków
Tymczasem mieszkań-cy
ich nie licząc napływowych
Indusów Chińczyków i białych
nsleżą do zupełnie odmiennej
rasy melanezyjskiej Dla Wiś-niowskiego
wszyscy tubylcy by-li
prostu "murzynami"
Oburza się na spustoszenia
jakie nagłe --wtargnięcie euro-pejskiej
cywilizacji poczyniło
na całym Oceanie Spokojnym
chociaż przyznaje iż pod wpły-wem
misjonarzy ustało na je-go
wyspach ludożerstwo Ale
nie wspomina ani słowem o
miejscowych stosunkach spo-łecznych
i politycznych jakie
nie tylko umożliwiały ale przy-śpieszyły
najazd europejski i u-czy- niły
go nieuchronnym Wiś-niowski
o tych sprawach jak
tylu innych białych pionierów
na Pacyfiku najprawdopodob-niej
w ogóle nic nie wiedział
Wyspy Mórz Południowych
pojawiły się na horyzoncie in-telektualnym
Europy tzw "0-świecen- ia"
pod koniec XVIII
wieku w opisach pierwszych
ich badaczy Wstrząs był olb-rzymi
Oto wydawało się zna-leziono
nareszcie pięknych
wspaniałych "Cnotliwych Dzi-kusów"
wyśnionych przez Rous-seau
i encyklopedystów Pięk-ni
fizycznie szczególnie miesz-kańcy
Polinezji byli rzeczywi-ście
Ale poza tym sprawa
przedstawiała się cokolwiek
inaczej aniżeli wyobrażali sobie
europejscy ich entuzjaści
Na jakich sto lat przed po-jawieniem
się na wodach Ocea-nu
Spokojnego miejscowa cy-wilizacja
swoista zróżniczko-wana
i wyrafinowana wiek
"kamienia gładzonego" dopro-wadzony
do doskonałości i nie-zwykłej
sprawności technicz-nej
uległa wewnętrznemu zała-maniu
Przywódcy "sfery rzą-dzące"
uznały iż nie są zdolne
podołać piętrzącym się trudno-ściom
— przeludnieniu wysp
wewnętrznym wojnom i upad-kowi
wszelkich autorytetów
"Wodzowie" i "synowie wo-dzów"
i ich kobiety zrzeszali
się w "coroi" bractwa rozko
szy i podróżowali z wyspy na
wyspę oddając się wszelkim
zachciankom uprawiając muzy-kę
tańce i śpiew i tradycyjnie
ginąc w przypadkowej burzy
morskiej Zdruzgotano posągi
bogów społeczne więzy tak do-brze
jak przestały istnieć:
Dopiero po pół wieku star-cia
z Europą i poniesionych po-twornych-
stratach mieszkańcy
Mórz Południowych zdołali o-trząs- nąć
się z marazmu Kilka
państw przetrwało do dziś —
Hawaje Tonga Samoa kilka
pomniejszych i właśnie
Pierwsze kroki odrodzenia
nie były ani łatwe ani budują-ce
Koronacja króla Fidżi dla
Wiśniowskiego w_ każdym razie
była Ii tylko śmiesznym ob-rzędem"
Delegacja przybyła
na statku z" Australii przywioz-ła
mu srebrną koronę galowy
mundur i sztandar — złote
słońce wynurzające się z błę-kitnych
fai żadne z państw
europejskich nie miało wów-czas
ochoty obejmować protek-toratu
i związanych z nim kło-potów
nad archipelagiem To"
przyszło później AleTakora-bai- i
był jak pisze Wiśniowski
człowiekiem inteligentnym i
nał dobrze język angielski
Viedział iż jeżeli jego kraj ma
jrzetrwać huragan przemian
musi przystosować się zewnę-rzni- e
do obyczaju europejskie-- 0
Dla uświetnienia obrzędu
vszystkie społeczności białe
nusiały być przy nim obecne
Cról chciał mieć jak najwięcej
'wiadków swojej autentyczno- -
'ci
"I tak — pisze pan Sygurd
poszedłem samozw ańczj
-- mbasador Polski na obrzęd
koronacyjny króla Fidżi" W
opise uroczystości znikł u nie-go
początkowy odcień kpiny
Gorszył go co prawda żywioło-wy
festn miejscowej ludności
i załóg europejskich po koro-nacji
ale pełen galanterii dla
dam odnotował:
'Sąsiadka moja na bankiecie
mloJa i niebrzydka murzynka
me raz mnie odebrała tłusty
kąsek wieprzowin" wło- - którym ostatni tego
żć mu go do ust wiasnoręez- - czli
miejscowego s-)-
Wi wojowników umrze
ju angielskiej"
lozumle się grzecz- - ilo osób
hebanowej kto- - pochodzema maoryskiego wzro-r- a
była córką d(J 2Qom
jaśniejszego pana 1 15 proccnt ludności Nowej Ze- -
MAORYSÓW i zaciętych jej
swoich po stali się oni
szóstym i ca-ubiegle- go
stulecia Wiś- - loki z której dumny jest
jeden z wybitniejszjch łj kraj
"globe-trotterów- " cza-- 1 Wiśniowski
su naprawdę sic li byi zaWsze raczej za to
l
do Maorysów jcg0 UWagi
Mórz skich
jak Melville ! g0 dziś
przez
po
Fidżi
Nowa lJrzybyn oni
tam w XIII lub XIV wieku z
Rarotonga do
archipelagu Cooka położonego
o 2 tysiące kilometrów
na północny wschód od północ-nego
cypla Wyspy Północnej
Nowej Zelandii Maorysi zastali
na miejscu bardzo nieliczne ne-groidal- ne
szczepy prawdopo-dobnie
spokrewnione z
dziś tubylcami Tasmanii
innej wielkiej tej części
Mórz Południowych i
je do swej arystokratycz-n?- j
społecznej jako
niezupełnie
rolników Z kolei w
pierwszej polowie XIX stule
cia Maorysi na Nowej Zelandii
po "odkryciu ich przez sław-nego
angielskiego
Cooka i poronionych francus-kich
założenia tam
"Południowej po (dlu-gi- ej
i uciążliwej wojnie zostali
przez Anglików W
przedostatniej fazie niezwykle
walk do Nowej Ze-landii
przybył
iak zawsze niewiadomo
właściwie po co i oczywiście
w poszukiwaniu złota Była to
jego obsesja a nie sposób zbi
cia pieniędzy
Tym razem jednakże polski
podróżnik chłodny na ogół i
lekceważący wobec coraz to
nowych krajów i ludów jakie
w swoim życiu do
słownie się w Mao
rysach ich i tym
co widział z ich
z najeźdźcą
im też ::Dzieci Ocea
nii" swoją najdłuższą i najle-piej
Trudno zresztą dziwić się je-go
entuzjazmowi Maorysi byli
i do dziś dnia
rasą Wysokiego wzrostu
i budowy
koloru skóry przypominają-cej
jak pisał Wiśniowski "ja-sną
miedź pokrytą lekką
odznaczali się
życzliwością pogodnym u-sposobien- iem
i uczynnością
wobec swoich i ob-cych
chyba że ci byli członka-mi
wrogich plemion lub a-ke- ha
— angielskimi
Poza tym Maorysi byli
odważni
żeglarze i wojownicy nieska- -
sadystycznym
wem dość często stanowiącym
stronę medalu społe
czeństw tego rodzaju
Wiśniowski zresztą nie mógł
kierować się w swoich uczu-ci?
eh wobec Maorysów
przesłankami
"Piękna olbrzymka" — pisze
w Ocea-nii"
o córce wodza osady mao-ryjski- ej
gdzie był —
"zwróciła ku ciepłu kark i ple-cy
których nie pow-stydziłby
się Fidjasz atlety
Barki silnie jakby
wyszły spod dłuta dla
jakiejś kolosalnej
swojej budowy
posiadała ona zwinność
Patrzyłem na nią za-chwycony
myśląc: co za piękny
model 'dla snycerza na brązo-w- ą
Wiśniowski był tak wzruszo-ny
Maorysami a szczególnie
Maoryskami iż w kilku
wspomniał iż ci
prawdziwi "Argonauci
byli notorycznymi ludożer-cami
aż do chrześci
jaństwa w XIX wieku sj
chociaż jedli mięso
tak bowiem nazywał sic
człowiek w ich języku kuliuar
nym zebrane li tylko na polu rym często wspominał w póź- -
Jitwy i nigdy w w dnie świą
ich licznego panteonu
Wiśniowski spędził na Nowej
lelandii około dwóch lat 1864-3- 5
Opuścił ją przede wszyst-ur- n
dla uniknięcia zaciągu do
lużby wojskowej
Zwiedził Wyspę
Północną chociaż otarł się o
Południową i znacz-nie
słabiej zaludnione przynaj-mniej
wówczas Południowa
v'spa bła jego zdaniem:
'Zbyt zimna i nieurodzajna aby
mogła
oprócz kilku myśliwych
polujących na morsy i foki"
Dziś zamieszkuje ją
300000 ludności
kulą w plot trafił
pan Sygurd w swojej pesmi
itjcznej ocenie przyszłości Mao
:ysów około stu lat temu:
"Niedaleki już ten dzień w
zęby potomek
dzielnego ludu Maory-ni- e
wedle obycza- - u
dworskiego "Podziwiałem dizwi karczmy
figlarną Dziś Maorgów
ność piękności
najstarszą naj- - a oko]o przesz}o
PIEWCA landii Z
Podczas podróży 'białej" części
Pacyfiku w dziesiątku szanowaną cenioną ozdobą
Sygurd ca-niows- ki
swojego y abstrakcjach
przywiązał slaby
tylko pohnezyj-- 1 o życiu codziennym
olbrzmie
Zelandią
wyspy należącej
jakie
wyga-słymi
wyspy
wchło-nęli
struktury
najniższą klasę wol-nych
żeglarza
próbach
-- Francji''
pokonani
zażartych
Sygurd Wiśniow-ski
poznawał
zakochał
przeszłości
bohaterskich
zmagań Poświęcił
Królowej
napisaną pomieść
pozostali wspa-niałą
atletycznej oliwkowe-go
śnie-Jzią- "
gościnno-ścią
je-dnakowo
p
najezd-nkam- i
niezwykle wspaniali
żeni okrucieńst
odwrotną
wyłącz-nie
logicznymi
"Dzieciach Królowej
więziony
ponętne
modelowane
Fidjasza
Pallady Po-mimo
potężnej
niepo-spolitą
Junonę"
zaled-wie
zdaniach
Pacyfi-ku- "
przyjęcia
polowie"
"długich
świń"
teczne
przeciw Mao-rysom
głównie
Chatham
wyżywić większe zalud-nienie
przeszło
Podobnie
wrogów
i białych i Maorysów jak np
traktowanie prosiaków przez
dziewczęta maoryskie jako uko-chanych
zwierząt domowych
jego opisy dziwnej i wspanialej
natury nowozelandzkiej w
szczegółach toczącej się wów-czas
wojny był on niezwykle
celny Podróżował przeważnie
pieszo i na własną rękę Wszyst-ko
widział i zapamiętał i w
późniejszych latach potrafił od-dać
be7blędnie krajobrazy i lu-dzi
faunę i florę w kilku o-szczęd-nych
zdaniach Fabuła
"Dzieci Królowej Oceanii" jest
chyba w pewnej części zmyśle-niem
ale nie ich prawdziwa
treść Nie ulega wątpliwości iż
ten raczej oschły człowiek bar-dzo
ale jednostronnie utalen-towany
wśród Maorysów ulo-kował
swoje najgłębsze uczu-cia
NA "DZIKIM ZACHODZIE"
Jesienią roku 1873 Sygurd
Wiśniowski nie tylko przekoczo- -
wal do Stanów Zjednoczonych
z Australii Nowej Zelandii i
wysp Pacyfiku ale zadomowił
s'p tam na dobre Pomiędzy
jwoma jakże odległymi konty
nentami przy ówczesnych środ-kach
komunikacji bawił krótko
w kraju Akurat tyle by ogło-sić
cykle felietonów w lwow-skiej
"Gazecie Narodowej"
Ukazały się one potem w for-mie
książkowej jako "Dziesięć
lat w Australii" doczekały
przychylnych ocen W domu w
rodzinnym majątku nad Zbru-cze- m
i we Lwowie pojawił się
jak zwykle nie udzielając żad-nych
wyjaśnień jesienią 1872
roku Z niezupełnie wyraźnych
przekazów wynika iż Australię
może i opuścił za poradą leka-rzy
ale jakieś sprawy politycz-nie
niewątpliwie stały się ję-zyczkiem
u wagi w dylemacie
"jechać czy nie jechać" W lip-ni
następnego roku po krót-kim
pobycie w Szwajcarii gdzie
uskarz?! się na nudy Wiśniow-ski
zaokrętował sio w Liver-pool- u
po drodze do Nowego
Jorku na parowcu "Minneso-ti- "
Zbieg okoliczności o któ- -
Ti
&r
niejszych latach ile że ulaśnio
W Minnesocie w stanowej sto-licy
New Ulm doszedł do za-szczytów
i znaczenia społeczne-go
stał się deputowanym do
miejscowego parlamentu i czo-łowym
dziennikarzem "New
Ulm Herald" przodującego
dziennika miasta i stanu
Stąd też pozostał potomności
dokładny obraz "okresu dojrze-wania
Stanów Zjednoczonych
'%Iedy to wedle ludowego przy-słowia
"na zachód- - od Kansas
City nie istniały prawa a na
zachód od Dodge City nie obo-wiązywało
Dziesięć Przykazań"
Przesiedlenie się Wiśniow-skiego
za Atlantyk jak się zda-j- i
nie bjlo spontanicznym od-ruchem
jak jego poprzednie
w prawy do Turcji i Garibal-l'eg- o
i na Morza Południowe
Po 10 latach i nabraniu roz-machu
dziennikarskiego jechał
przede wszystkim żeby pisać
drukować i dostawać honora-ria
Oczywiście ciągnęło go w
ostępy gdzie jak pisał: "do oj-czyzny
niedźwiedzi bawołów
na prerii wypasających się set-a- mi
tysięcy Indian białych
górników i myśliwców"
Poznał tez Mormonów ten
hba najdziwniejszy kwiat
północnoamerykańskiego pro-testantyzmu
widział "Dziki
Zachód" niepodfryznwany i
nieodwonniony ale sam miesz-kał
jak twierdził w wielkiej
niewygodzie na jego pograni-czu
Minnesota już nie była
zeuropeizowanym "Atlantyckim
Wschodem' ale sześclostrzalo-- y
rewolwer nic był jedynym
miernikiem wartości i najsku-teczniejszym
obrońcą uciśnio-nych
Nie licząc oczywiście
strzał indiańskich
Talent do wpakowywania się
w niebezpieczne sytuacje pozo-stał
Wiśniowskiemu Dołączył
ię do wielkiego rekonesansu
generała Custera zwariowane-go
i ozdobnego zagończyka os-tatniego
okresu "wojen" z
Cztrwonoskórymi czy raczej
id "ludobójstwa" ale opuścił
bitwę pod Little Big Morn
gdzie zginęli Custer i 7 Pułk
Kawalerii Zresztą Wiśniowski
nie cierpiał Czerwonoskórych
odmiennie od Henryka Sienkie-wicza
patrzącego ze ściśniętym
gardłem na delegację Siouxów
owiniętych w śmierdzące koce
w drodze do "Wielkiego Białe-go
Ojca" w Waszyngtonie' Był
mm wówczas Ulisses S Grant
'wycięzca właśnie zakończonej
wojny domowej z Poludniowy-n- i
Stanami Jako Prezydent o-ka- zał
się człowiekiem słabym
a jego rząd był szajką łobuzów
pośledniego gatunku Wiśnow-sk- i
znał wprawdzie tylko brata
ipncrala i jego bratanka ale
stało się to dla niego odskocz-nią
do kariery najpierw w re-publikańskiej
partii w Minne-sota
potem w warszawskich
salonach i wreszcie w prowin-cjonalnych
walkach parlamen-tarnych
w Galicji w ogóle a w
Kołomyi w szczególności
Znał też pan Sygurd "Dzi-kiego
Billa" Hitchcocka Ten
Uugowlosy dandys indiańskie-go
pogranicza był tzw "czło-wiekiem
prawa" — law man —
co w praktyce oznaczało licen-cjowane- go
mordercę bandy-j- w
Wiśniowski poplątał jego
imię zmieniając go na "Dzi-kiego
Kubę" — Wild Jack —
ale pisał o niebezpiecznym fan- -
aronie z uznaniem
Jakoś jednak nic potrafił się
włączyć w miejscowe życie z
(Ciąg dalszy na str 23)
£1
xm:mc&---a- B
WESOŁEGO ALLELUJA
i SMACZNEGO JAJKA
życzy
DALTON WHITE
Farms & Supplies Limited
Coal Stove and Furnace Oil
Master Feeds — Tobacco Supplies
Tel 582-089- 0
222 William St — Delhi Ont
ViX!tEmX&X
WESOŁEGO ALLELUJA
ŻYCZY
W E SAUNDERS AND SONS
Mobil Paints — Spray Painting
Contracting — Painting and Decorating
Floor Sanding and Finishing
Modern Wall Paper Books
682 James St S — Delhi Ont
Storę Tel 582-262- 1
o:o::o:-o::'o:c:- ::
WESOŁYCH ŚWIĄT WIELKANOCNYCH
życzy
DALTON SHINE
FUNERAL HOME
104 Main St — Delhi Ont
Phone 582-023- 0
::::2:o:"o::"o:©:
NAJLEPSZE ŻYCZENIA WIELKANOCNE
ivszystkim Czytelnikom "Związkowca'
wszystkim ogłaszającym się w txjm piśmie
oi az całej Polonii przesyła
ALEKSANDER BOŻEK
PRZEDSTAWICIEL "ZWIĄZKOWCA"
na Delhi Simcoe Waterford Windham Centrę
Vittoria Scotland Norwich Tillsonburg i okolice
RR 1 Delhi Ont — Tel 582-105- 8
n teasKsa:
Życzenia z Tillsonburg
3K3iCSSjP3O3aSC{M330SSa(OH85!8ne5HW3JH3OV!CnK
WESOŁYCH ŚWIĄT WIELKANOCNYCH
życzy
=jalthes Farm HOUIPMEIMT
MANUFACTURING LIMITED
TIUSONBURG ONTARIO CANAOA
842-846- 7
"SuperCure" forced air Curing Units
Balthes Tobacco Harvesters — Transplanters
Cultivators — HAGIE Sprayers
Kawasaki Motorcycles
wwmMtsmrnrimyrrmwmuiMiMciiumi Tmrm
Przyjemnych Świąt Wielkanocnych i wesołego Alleluja
życzy
IBU I tL
TILLSONBURG
właściciel Bolesław Kondrat z rodziną
Największy Polski Hotel na trasie
Windsor -- Buffalo na Nr 3 Hwy
Miejsce gdzie można spotkać przyjaciół
Okazałe miejsce do spędzania wolnego czasu
Cżarujgcy widok wewnętrzny
41 Broadway ' - Tillsonburg Ont
Tel 842-802- 0
m
i
m
i
s
I
wil
3t5ŁjW
IttZZlP?
Ji-C- W
HVWS-Vii-(- J iMk# Ari