Nase Novine, July 18, 1985

              DAN POBEDE
iAo I fj olfl
Ncmaeka jo 9. maja, ali u se rntovulo do 15. Milan Basin,
komvsar 51. divizije koja jo ucestvovaln u zavrsnim borbamn na
granici, tfovori za N1N, kako su se predale kvislinske snage.
Drugi svel.ski rat mje poceo u.Iugoslavi
ji. ah, kad je o Evropi rec. u Jugoslaviji so
avrsio Fasisticka Nemacka kapituhrala
je 9 maja 1945 Za jugoslovensku armiju
rat je trajao sedarn dana duze Tek u rannn
popodnevnim casovima 15 maja, komesar
51 divizije Milan Basta mogao jeda obave
sti svog komandanta armijelTreca arnnja)
Kostu Nada da su ustaski komandanti pri
hvatili bezuslovnu kapitulaciju Bilo je to
u jednom dvorcu kraj Phberka (Blajbur
gal. mestasca na samoj jugoslovenskoj-a- u
stnjskoj gramci, ah sa austnjske strane
I'staski general i pnhvatili su diktirane
ustovo u prisustvu jednog bntanskog go
nerala Sa nasi .strane. osim Baste, bio je
pnsutan komandant 14. divizije NOV Ivan
Kovacic Efenka Na ove dogadaje cemo so
jos vratiti u uastavku toksta
Deveti ili petnaesti maj
Zagreb je bio osloboden B maja. Ljub-ljana
9 Na svim ratistima hitlerovske ar
mije bile su u rasulu. Hitler je bio mrtav.
a admiral Denic koji ga je nasledio na celu
Rajha, ponudio je kapitulaciju i ona je stu-pil- a
na snagu u noci izmedu 8. l 9. maja
Ah, na nasoj teritonji. nepnjatelj je jos
pruzao zilav otpor Generla armije Alek-sanda- r
Ler, komandant hitlerovskih trupa
na Balkanu, nastojao je da svoju vojsku
lzvuce iz Jugoslavije l da se negde u Au- -
Г(_4_4__-5___}--}_ц-_НЧН-- 4Ч
t
Glasilo jugoshnenskih iseliemka i niho- -
T wri pofom.iAa na Se егполпспСкот konti- -
ncntu
Published even Wednesdays bs YUGO-SLAV
CANADIAN PUBLISHERS INC
H4SpadinaAc .Toronto Ont M5V2L1 1
Telefon 593-502- 5
RLDAKCUSKI KOLLGIJUM" VLulisla
Gjcic (glasni i odgovorni urcdnik), Adcla
PolanCcc (amenik glavnog i odgoornog
urednika). Stjepun Miotic (drustveno poh-tick- a
pitana), Daniel Pixiadcs (druStvcna pi-tan- ja
i knpzevnoM), Jelena Gavnovcditera- -
tura i umetnost a decu). Pcro KovaCevic I
("Oglcdalo mladosti" i vesti i Dctroita l
Windsora), Boiko Mladenoic. Anka Noi- -
nic. Rudi Greuoras, Milo YukfCMC. Sotlja 4--
Hennt;, Josip Sulic
STALNI DOPISNICI. Dusm Putmk (Chi-cago),
Margaret Stardeuc (Los Angeles),
Boo Spadck (New York), Fran A Fudunc'
(Vancouver), Josip Stamc-Stamo- s Rim, Itali-ja- ).
Lcpa Teotanovic (Remacheid, Zap Ne-macka),
Mint Strhac (Pan., Lrancuska)
SPRCIJALNI DOPISNICI Prot Vladimir
7omovc (nauka i druslvo), Prot Ivan Dolenc
T (Slovenska KoruSka i kulturna pubhcistika u
Americi), Anton Kostelac (reportage i price
i useIemckog isota)
DOPISNICI IZJUGOSLAVUL Dr Mir-k- o
Markovs, Luka Markoic; Petar Kurtic,
Miloi-Kondi- c. Alcksandar Cine. Strahmja
Mulct ic. hfovka Milic. prot Duianka LiCtna
IZDAVACKI SAVKT Vopn Grhic. Josip
KovaCic, Stanko Mudeku, Boidar Pavko-vic- ,
Katanna Kostic, Milcna Bohc, Ana Du-rovi- c.
Lcpa Rujnovic, Bonshv Neikoic,
Roahja Divjakovic. Duro Maljkoic, Ivan
Pnbamc. Mile Baljak, llija Bubalo. Puao
Radmanic. Ostoja KovaC-cvic- , Viktor Arar,
Dutan Stanar, Milijan Pctrovic, John Scve-rmsk- i,
Luis Gregurac, Mate Siaui, Murtin
Karavanic, Srdan Bodic, Pcko DmitroMC,
Mihca Miuchin. A Gerlach. Leo Bacich
Subscription $25 00 per year (First Class
Mail extra) Single copies 50 cents Adverti-sing
rates on request Second Class Mail Reg-istration
NO 037S
Broj tekuceg racuna Yug Can Pub
970401 Toronto Dominion Bank Branch 1 19
T Spadina Ave, Toronto, M5V 2L1 Ontario,
( anada
"Nasc novme" ilae cetvrtkom Pretplata
inosi $25 (X) godisnje, pojedini pnmjerak
50 centi Cjene oglasa na ahtjcv "Nase no-vin- e"
su nasljedmk "Jedmstva", koine su
prethodili Iistovi "Novosti", "Srpski gla-snik- ",
"P.dinost", "Slobodna Misao",
"Pravda" i "Borha", kao i "Naiodni (ila-snik- "
i drugi naprcdni Iistovi koji su inn pre- - J. hoddi u Sjcdinjcnim Dravama
Redakeija odgovara a nepotpisanc maten-- .
jale. Potpisani c~lanci izralavaju miiljcnje au- -
T iora. Dopisi sc nc vraiaju.
1
T4-i--i 1 I 1 M 1 8 C i i 8 1--V— T-g- -f
) KAIUV AJL1
stnji preda saveznicima S njim su se pro-bijal- e
na zapad, bezeci od narodnoggneva
i suda kvislinske oruzane formacije.medu
kojima je vojska N1)11 - ustase i domo-bran- i
- bila daleko najbrojnija Ove no
pnjateljske snage produzile su otpor i po-sl- e
9 maja
Borbe "posle rata" bile su zestoke l s
mnogobrojnim zrtvania na obe strane ,Ju
goslavija je sve do 19G5 kao Dan pobede
slavila 15 maj, kada je rat za nju stvarno
bio okoncan Tek na dvadesetu odisnjieu
pobede nad fa.sizmom doneta je odluka da
se slavi 9 maj, jer je tog dana sluzbeno
prestao II svetski rat u Kvropi i cola
Kvropa taj dan slavi kao Dan pobede
Objasnjavajuci na naucnom skupti kra
jem aprila, povodom Dana pobede, ovaj
"dodatni rat", general armije Kosta Nad
rekao je, izmedu ostalog "Nepnjateljske
vojske. jednako nemafka kao i kvislin.ske
koje su joj zapravo potcinjene, imale su
svoje razloge, kalkulisuci s mogucnostima
novog rata, pri cemu su ocekivalc da ce
mi nasi zapadni savezmci biti saveznici u
ratu protiv sovjetskog i jugoslovenskog ko-munizm-a.
Zapadni saveznici, u skladu sa
svojim stavovima o podeli Evrope i kroje-nj- u
evropskih granica po men svojih mte-res- a, zeleli su da jugoslovenska armija
bude zaustavljena sto dalje od Istre, Slo-venak- og primorja Trsta, Gorice i slove-natki- h
podrufja juzne Austrije."
Izgleda da je general Ler ranije pokusao
da ostvari kontakt s britanskim snagama
u Italiji obecavajuci da ce sto duze zadrza-vat- i
jugoslovenske jedinice u njihovom
napredovanju na zapad, kako bi britanske
trupe pre jugoslovenske armije stigla u
Trst, Istru i juznu Austriju. Ne zna se da
li su Britanci reagovali na ove ponude. U
principu, separatne kombinacije save-znici
nisu prihvatili. "Ali cinjenica je",
kaze za NIN Milan Basta (64), Licanin, ge-neral
u penziji, publicists, "da su Lerove
snage krajem aprila pruzile snazan otpor
nasim jedinicama od Drave i Bilogore do
Karlovca i Rijeke i da su petdana zadrzale
njihovo napredovanje. To se na neki nacin
pokazalo presudno za Lerovu grupu ar-mija
i sve kvislinske snage uz nju. Nisu
stigli da se izvuku. Kapitulacija Rajha za-tek- la je glavninu tih snaga od oko 250 hi-lja- da ljudi u reonu Dravograda, nadomak
gran ice."
Priblizno polovinu tih snaga cinila je
Paveliceva vojska. Sam Pavelic napustio
je Zagreb 6. maja po podne, dva dana pre
nego sto su nase jedinice usTe u glavni
grad Hrvatske. Poglavnik se nije povlacio
s vojskom, nego je sa saradnicima i oruza-no- m pratnjom isprednjacio prema Austri-ji- .
Dan uoci nemacke kapitulacije ргебао
je granicu. Cet-rnaes- ta slovenacka divizija vec je bila u
Koruskoj, kao prva krupnija saveznicka
jedinica koja je tamo stigla. U juznu Au-striju
pristizale su sovjetske, bugarske i
britanske jedinice. Prilike su bile nejasne
i brzo su se menjale. Poglavnik nije znao
gde se ko nalazi i oprezno je napredovao
prema svom pravom cilju, lovackom dvor-cu
Lajngrajt, kraj Hintersea, koji je blago-vremen- o
zakupio i jos prethodne jeseni
tamo poslao suprugu Maru sa dve kceri.
Poglavnik je strugnuo peSke
Paveliceva kolona se u jednom trenutku
nasla pritesnjena medu nastupajucim je-dinicama
sovjetske armije. Da ne bi pao
u sovjetsko zarobljenistvo, Pavelic je na-pustio
kolonu koja ga je do tada stitila,
ostavio automobil, i sa najuzom pratnjom
peSice zamakao u sumu. U toj grupici bila
je Dolores Bracanovic, komandant "zen-sk- e ustaSke mladezi" u NDH. Ona je I960,
u Argentini objavila dnevnik u kome se s
dosta pojedinosti opisuje i Pavelicevo
bekstvo. Ilustrativne odlomke tog dnev-nik- a
preneo je Milan Basta u svojoj knjizi
"Rat je zavrSen sedam dama kasnije" i
NIN otuda, uz mnoge druge pojedinosti o
ovim istorijskim danima, pozajmljuje ne-kolik- o fragmenata dnevnika.
"10. maja 1945. Stizemo u pet sati ujutro
u Judenburg i tu se namjeravamo predati
Amerikancima. Dolazi naglo zapovijed za
pokret: Amerikanci se povlace iz Juden-burga- ,
a ulaze Rusi. Zurimo prema Tribe-nu- .
Zalutasmo... Stojimo tako na cesti, sa-vjetuj- uci
se Sta da ucinimo. MiMjenja su
razlicita. Poglavnik predlaze sumu. Jedan
dio nas uzima naprtnjace i slijedi Poglav-nika.- .. Suma se naglo uspinje. PreviSe nas
JLI U JuMlA
kapitulirala Jugoslaviji
jugoslovensko- - austrijskoj
jugoslovensko-austrijsk- e
austrijsko-jugoslovensk- u
je n ekipi. Dijelimo se u dvije grupe. Jed-no- j
je na celu Poglavnik, a drugoj general
Begic Na prvom planinskom vrhu ponovo
se dijelimo u dve grupe. Vv. Poglavnika
ostaje njegov sin i nas cetvoro
Spustila se noc Ne mozemo dalje, jer
eujemo puskaranje
18. maj 1945. Pnblizavamo secilju Lajn-grajt'
Konacno smo stigli. Tu je Poglavni-kov- a
obitelj i neki drugi Hrvati Ostajemo
tu svi na okupu. ocekujuci daljnji razvoj
dogadaja
20 maj 1945 Dosh su general Moskov l
bojnik Sane po upute Poglavnik je po Mo-skov- u
poslao poruku dru Maceku
1 juni 1945 F'oglavnik se prijavio ame-- -
nckim vlastima
Dok se Poglavnik, spasavajuci kozu pro-bija- o
kroz sumu Tauernskih Alpa, njegova
vojska je ostala u misolovci. Celo joj je
stiglo nadomak Drave kod Dravograda, ali
se kolona otezala kilometrima unazad.
Naokolo su se Nemci predavah ill pokusa-val- i
da se izvuku, ali ne vise kao organizo-van- a
grupa mocnih armija nego samoini-cijativn- o,
u manjim grupama. U svakom
slucaju, o dojucerasnjim saveznicima
nisu brinuli brigu, imali su dosta svojih.
Od Zagreba do pred granicu Paveliceva
vojska je stigla tako reci bez borbi. Vero-vatn- o
je i trenutak euforije zbog kapitula-cije
Nemacke isao tome naruku.
"Tek duboko u Sloveniji, blize austrij-sko- j
granici" kaze Basta, 17 istocnobosan-sk- a
divizija vodila je tesku bitku sa usta-sam- a
kod sela Gornjeg Dolica, Turjaka i
Hude Luknje. U tim borbama, divizija je
imala 268 boraca izbacenih iz stroja od
toga 82 poginula".
Njegova 51. divizija (komandant Sreta
Savica Kolja), najisturenija veca jedinica
na desnom krilu III armije, hitala je u au-strijs- ki
deo Stajerske da tamo po nalogu
vise komande posedne okupacionu zonu.
"Smatrali smo da na to imamo pravo kao
zemlja i kao armija koja je u Evropi pune
cetiri godine ratovala protiv Hitlera uz
ogromne ljudske i materijalne zrtve."
"Obavestajna sluzba tih dana nije funk-cionisa- la
kako treba", dodaje Basta, "i sve
do 12. maja nismo imali pojma da nam se
za ledima, u trouglu Celje-Maribor-Dra-vogr- ad, krece masa od 250 hiljada neprija-teljski- h
vojnika, u nastojanju da se izvuee
iz zemlje. Ocekivali smo manje snage.
Kada smo to saznali, komandant Kolja i
ja posavetovali smo se i odlucili smo da
na svoju ruku — jer nije bilo vremena za
kontakte sa stabom HI armije — odusta-nem- o
od marsa prema Stajerskoj. Okre-nu- li
smo diviziju u rejon Dravograda i Z-ajedno
sa jednom brigadom 36. vojvodan-sk- e
divizije i delovima 14. slovenacke divi-zije
zatvorili izlaz prema Austriji."
CJim je obavesten o situaciji, Kosta Nad
je odobrio inicijativu 51. divizije i poslao
pojacanja. Ali pre nego sto su pojacanja
stigla, ustase su u noci izmedu 13. i 14.
maja pokusale proboj isturajuci u prve re-do- ve
"Crnu legiju" generala Bobana.
CJelu ustaske kolone poslo je za rukom
da se probije desetak kilometara na zapad
i da kod Poljane prede na austrijsku teri-torij- u
ali preko Drave nisu presli, jer su
пабе jedinice cvrsto drzale mostove. I
bresa se uskoro ponovo zatvorila.
Cetiri Paveliceva komandanta
Oko podne 15. maja Bastu je na koman-dno- m
mestu kod sela Hrusta nasao koman-dant
14. divizije Ivan Kovacic Efenko. S
njim je bio jedan britanski oficir iz save-zniek- e
misije pri Glavnom stabu Sloveni-je- .
"Taj nam je" — nastavlja Basta — pred-loziod- a
krenemou Pliberk(Blajburg)radi
kontakta s pristiglim britanskim genera-lorn- ,
mislim da je to bio komandant 37 ir-sk- e
brigade Skot".
Britanac se smestio sa stabom u jednom
dvorcu kraj Pliberka. Basta i Efenko su
bili nemalo iznenadeni kada su u pre-dvor- ju zatekli cetiri Paveliceva generala.
A i oni su njih iznenadeno osmotrili. Ispo-stavil- o
se da je britanski general vec raz-govar- ao
sa ustaskim komandantima. Basti
i Efenku preneo je njihovu zelju da se pre-dad- u
Britancima a ne jugoslovenskoj voj-sc- i.
Dodao je da je to svejedno, jer ce ih
oni u svakom slucaju predati u nase ruke.
"Odgovorio sam Britancu" — nastavlja
Basta — "da imam naredenje da ih prisi- -
(Nastavak np strani 8)
POSLIJE NEVREMENA
U VOJVODINI
OLUJA OSTAVILA
NOVI SAD (Tanjug) - Posljedice veli-ko- g
nevremena, koje je proslih dana za-hvati- lo
Vojvodinu, osobito uzduz Tise od
sjevera prema jugoistoku, intenzivno se
otklanjaju.
Bila je to prva ovogodisnja oluja ciju je
razornu snagu nagovijestio Hidrometeo-rolosk- i zavod Vojvodine u Petrovaradinu.
Vjetar orkanske jacine puhao je brzinom
od 108 kilometara na sat, a u Kikindi i No-vo- m Sadu 90 kilometara na sat. Kise nije
bilo mnogo — od pet do dvanaest litara na
cetvorni metar, osim u sjevernom Banatu,
osobito Kikindi, gdje se za kratko vrijeme
srucilo gotovo 60 litara vode na svaki ce- tvorni metar. U selu Orom, u kanjiskoj op-ci- ni
l Plandi.stu padao je i sitan grad.
Orkanski vjetar cupao je stabla, rusio
elektricne stubove, nosio crjepove, ali i
krovista zgrada.
Krace vrijeme Zrenjanin, Bac, Zabalj i
pojedini dijelovi Novog Sada ostali su bez
struje. Udar groma izazvao je pozar na
dvjema trafo-stanicam- a u Zrenjaninu.
Zasad se jos ne moze reci kolika jevisina
stete. Ekipe "Elektrovojvodine" i PTT su
na lieu mjesta i otklanjaju posljedice ne-vremena.
CIPAR: ODBIJENA
KIPRIJANOVA PONUDA
NIKOZIJA — Pokusaj ciparskog
predsjednika Kiprijanua da smiri te-sku
politicku krizu u zemlji dozivio
je potpuni neuspjeh. Dvije najvece
partije ciparskih Grka, desnicarski
Demokratski zbor i komunistieka
Akel-parti- ja odbile su ponudu pred-sjednika
Kiprijanua o formiranju na-cionaln- og
vijeca zemlje i inzistiraju
na njegovoj ostavci. (Tanjug)
IZJAVA IGNACA GOLOBA NA
SKUPU NESVRSTANIH NEW
YORKU
UJEDINJENI NARODI, (Tanjug) —
U ovom trenutku podrSka Nikaragvi
za ocuvanje njezine nezavinosti i su-verenit- eta potrebnija je nego ikada
ranije, izjavio je na sastanku Koordi-naciono- g biroa nesvrstanih zemalja
stalni jugoslavenski predstavnik u
Ujedinjenim narodima ambasador
Ignac Goloo.
Stalni jugoslavenski predstavnik u
UN je primjetio da su nesvrstane
zemlje u mnogim prilikama izrrvile
cvrstu solidarnost s Nikaragvom. To
je ucinjeno i na ministarskom sa-stanku
nesvrstanih u New Yorku,
kada je zatrazeno da se odmah obu-stav- e
sve prijetnje, napadi i neprija-teljsk- i
akti upereni protiv vlade i na-rod- a
Nikaragve. Narod Nikaragve i
drugi narodi Srednje Amerike dugo
su vremena podjarmljivani i potce-njivan- i. Jedini nacin da se prevladaju
politicke i ekonomske nejednakosti i
socijalne nepravde jest borba za
emancipaciju i nacionalnu, politicku
i ekonomsku nezavisnost.
Prema rijecima Goloba, narodi Ju-goslavije
i narod Nikaragve svaki su
u specificnim i razli6itim okolno-stim- a
izvojevali slobodu i nezavisnost
oslanjenjem na vlastite snage. U po-jedini- m trenucima svoje suvremene
historije Jugoslavia je bivala izlo-zen- a
pritiscima s razlicih strana. Mi,
prema tome, u potpunosti razumi-jem- o
napore Nikaragve i izrazavamo
punu solidarnost s odlucnoscu Nika-ragve
da brani svoju nezavisnost i su-vereni- tet
— zakljucio je Golob.
"Vjesnik"